ACT #10 Zelf als Context
Gevangen in een harnas van verwachtingen en overtuigingen die je over jezelf hebt. Funest voor zelfacceptatie. Herkenbaar?
We hebben allemaal bepaalde opvattingen en overtuigingen over wie wij zijn en welke eigenschappen we bezitten. Zo weet ik van mezelf dat ik gezellig, zorgzaam, empathisch en sportief ben. Je zou denken, nou fijn voor je dat je positieve eigenschappen kunt noemen. Maar die positieve eigenschappen kunnen ook in de weg gaan zitten, wanneer de volgende verwachtingen hieruit voortkomen:
“Ik moet altijd gezellig zijn.”
“Ik moet voor iedereen klaarstaan.”
“Ik moet iedere cliënt evenveel aandacht en empathie geven.”
“Ik moet mijn huis altijd netjes hebben.”
“Ik moet altijd emotioneel stabiel zijn.”
“Ik moet altijd actief zijn.”
Die verwachtingen zijn geen bewuste gedachten die zich dagelijks aan me opdringen. Maar ze leven daar ergens, onder de oppervlakte. Onbewuste overtuigingen die mij sturen zonder dat ik het altijd doorheb.
Deze overtuigingen geven ergens ook houvast, maar voelen soms als strenge wetten en daardoor zijn ze doooodvermoeiend.
Het interessante is: voor een buitenstaander zal het niet altijd opgevallen zijn dat ik van die strenge wetten nastreef. Want ik ben helemaal niet het type dat alles perfect doet. Als je me een beetje kent, weet je dat.
Toen ik begin twintig in therapie was en mijn psycholoog benoemde dat ik behoorlijk perfectionistisch was, zei een vriendin verbaasd: “Perfectionistisch? Jij?”
En ik snap haar reactie. Want:
Ik raak regelmatig het overzicht kwijt van alles wat ik wil doen in een dag/week.
Ik ben regelmatig niet bereikbaar voor mensen van wie ik hou.
Ik ben er niet altijd met volle aandacht bij op mijn werk en ervaar niet altijd empathie voor elke cliënt (deze is spannend om op te schrijven…).
Ik loop er soms bij als een zwerver.
Ons huis is regelmatig ontploft.
Ik vergeet van alles.
Raak continu m’n spullen kwijt.
En ik heb weleens heftige emoties en ik weet niet hoe ik daarmee om moet gaan.
Je ziet het, dit staat haaks op de verwachtingen die ik eerder noemde.
De woordjes altijd, iedere en iedereen die voorkomen in die verwachtingen zitten dwars en het geeft precies aan hoe onrealistisch die verwachtingen zijn. Ik heb niet geleerd om flexibel met mijn zelfbeeld om te gaan. Niet geleerd om in te zien dat ik niet altijd, in elke situatie hetzelfde ben en hoef te zijn. Wat je voelt, denkt en doet is zo wisselvallig als het weer kan zijn in april. Misschien is dat wel herkenbaar voor je. De vraag is, als je zoveel van jezelf verwacht, hoe kan je jezelf dan ooit accepteren?
Het zou helpend zijn als je flexibel om kunt gaan met je zelfbeeld. Dat je kan kiezen welke eigenschappen je per situatie inzet en wanneer niet. Zo ontstaat er meer ruimte om jezelf te kunnen zijn.
Hoe doe je dat?!
Stap 1:
Neem afstand.
Door aan metaforen te denken kun je wat afstand creëren tot jezelf in je hoofd. De volgende metaforen vind ik altijd direct tot de verbeelding spreken:
Zie je leven als een boek. Je leven is een dik boek, gevuld met hoofdstukken. Sommige zijn spannend, andere verdrietig of rommelig, en sommige wil je misschien het liefst overslaan. Maar jij bent niet het hoofdstuk waar je nu in zit.
Jij bent de lezer van het boek.
Je kunt terugbladeren, vooruitkijken, en bepalen hoe je met het verhaal om wilt gaan. En belangrijker nog: je kunt besluiten welk genre het volgende hoofdstuk krijgt.Zie jezelf als de hemel. Je bent niet de wolken (je gedachten, gevoelens, overtuigingen), maar de lucht waarin ze verschijnen.
Soms is die lucht strakblauw, soms vol onweer of mist. Maar de lucht zelf – jij dus – blijft altijd aanwezig, onveranderd.
Je hoeft de wolken niet weg te duwen. Laat ze drijven. Jij bént de ruimte waarin alles mag zijn.Bekijk jezelf vanuit helikopterview. Stel je voor dat je even opstijgt boven jezelf, als vanuit een helikopter. Je kijkt omlaag en ziet jezelf daar zitten, wandelen, worstelen, lachen. Je ziet het grotere plaatje. Misschien zie je zelfs hoe hard je je best doet, hoeveel liefde er zit in wat je probeert.
Vanuit die plek wordt het makkelijker om met mildheid te kijken naar jezelf en het moment waarin je zit.
Stap 2:
Nadat je afstand hebt gecreëerd, kies welke eigenschap jou op dat moment helpt bij de gedachten en gevoelens die je hebt.
Je hoeft dan niet meer automatisch te reageren vanuit angst, frustratie, schuld of twijfel. In plaats daarvan kun je jezelf iets vragen als:
“Wat helpt mij op dit moment?”
“Welke houding past hierbij, in lijn met mijn waarden?”
Misschien merk je dat je kritische stem op volle toeren draait. Dan kan vriendelijkheid helpen.
Of je voelt je verlamd door twijfel. Misschien helpt dan moed – of mild doorzettingsvermogen.
Ben je verdrietig of overprikkeld? Dan is zachtheid misschien wat je nodig hebt.
“Wat zou je een vriendin, vriend, zoon of dochter adviseren?”
Zie het als een gereedschapskist van eigenschappen die je elke moment wel of niet in kunt zetten. Ze zitten al in je. Je hoeft alleen te kiezen welk gereedschap je erbij pakt.
Door bewust een eigenschap te kiezen – denk aan openheid, geduld, standvastigheid, humor of compassie – neem jij weer het stuur in handen. Niet om te controleren, maar om richting te geven aan hoe jij wilt leven.
Dat is de kracht van Zelf als Context: jij bent niet je gevoel of gedachte. Jij bent jezelf waarin ze bestaan en jij hebt de vrijheid om te kiezen wat je op dat moment laat zien aan jezelf en anderen.